بار بیماری‌های قلبی‌عروقی در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه

منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه دارای طیف گسترده‌ای از سطوح اقتصادی-اجتماعی، میزان توسعه شهری و ساختارهای بهداشتی است که نشان‌دهنده تنوع زیاد این منطقه است. این تفاوت‌ها چالش‌های قابل‌توجهی در ارائه مراقبت‌های مؤثر قلبی‌عروقی، عمدتاً به دلیل تفاوت در منابع، زیرساخت‌ها و دسترسی به امکانات درمانی ایجاد می‌کنند. تلاش‌ها برای بهبود سلامت قلبی‌عروقی در این منطقه باید بر رفع این نابرابری‌ها از طریق راهبردهای جامع پیشگیری و مدیریت متمرکز شوند. برای کاهش مؤثر تأثیر بیماری‌های قلبی‌عروقی، برنامه‌های بهداشت عمومی باید بر کاهش چاقی، ترویج فعالیت بدنی، تشویق به عادات غذایی سالم و مقابله با آلودگی هوا تمرکز کنند.

منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه در حال گذر از یک تغییر اپیدمیولوژیک سریع است و بیماری‌های غیرعفونی به‌تدریج جایگزین بیماری‌های عفونی به‌عنوان مهم‌ترین معضل سلامت شده‌اند. این تغییر تحت تأثیر عواملی مانند تغییر عادات غذایی، افزایش مصرف دخانیات و شیوه زندگی کم‌تحرک قرار دارد. در نتیجه، شیوع عوامل خطر اصلی بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند پرفشاری خون، دیابت و دیس‌لیپیدمی در این منطقه رو به افزایش بوده است.

بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹، تعداد مطلق موارد بیماری‌های قلبی‌عروقی در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه ٪۱۴۰.۹ افزایش یافت. با وجود این افزایش قابل‌توجه، شیوع استانداردشده سنی بیماری‌های قلبی‌عروقی کاهش اندکی معادل ٪۱.۳ را نشان داد. در همین دوره، تعداد مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی ٪۷۸.۳ افزایش یافت، اما نرخ مرگ‌ومیر استانداردشده سنی ٪۲۸ کاهش پیدا کرد. این تغییرات که در کشورهای مختلف این منطقه متفاوت است، نیاز فوری به تدوین راهبردها و سیاست‌های متناسب برای کاهش میزان ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی را برجسته می‌کند.

به همین منظور حمیدرضا سلیمانی و همکاران مطالعه‌ای با هدف تحلیل و گزارش برآوردهای مطالعه جهانی بار بیماری‌ها (GBD) ۲۰۲۱ در مورد بار بیماری‌های قلبی‌عروقی طی سه دهه گذشته انجام دادند. این مطالعه به بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی، محیطی و بهداشتی مؤثر بر بار بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار مقامات بهداشتی و سیاست‌گذاران قرار دهند و با ارائه چشم‌اندازی روشن‌تر، آن‌ها را در جهت تدوین راهبردهای مؤثرتر برای کاهش بار بیماری‌های قلبی‌عروقی و تخصیص بهینه منابع در آینده هدایت کنند.

داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها (GBD) برای برآورد میزان بروز، شیوع، مرگ‌ومیر، سال‌های از دست‌رفته عمر، سال‌های سپری‌شده با ناتوانی و سال‌های از دست‌رفته تعدیل‌شده بر اساس ناتوانی ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی در ۲۱ کشور و در هر دو جنس استخراج شد.

نتایج این مطالعه که در مجله BMC Cardiovascular Disorders در سال 2024 به چاپ رسید نشان داد که بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۱، میزان بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی افزایش یافته است، اما نرخ بروز استانداردشده سنی کاهش اندکی را نشان داد. شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی افزایش یافت، در حالی که نرخ شیوع استانداردشده سنی ثابت باقی ماند. علاوه بر این، نرخ استانداردشده سنی DALY از ۱۱۴۲۱.۸ به ۷۳۵۳.۸ در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر کاهش یافت. مردان همواره نرخ بالاتری از بروز، شیوع، مرگ‌ومیر و DALY در مقایسه با زنان داشتند. بیماری قلبی ایسکمیک، سکته مغزی و بیماری قلبی ناشی از پرفشاری خون، مهم‌ترین علل DALY در این منطقه بودند. علاوه بر این، فشار خون سیستولیک بالا، رژیم غذایی نامناسب وLDL  بالا، مهم‌ترین عوامل خطر در کشورهای منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه بودند. کشورهایی با سابقه جنگ یا درگیری‌های جاری، نرخ بالاتری از مرگ‌ومیر، بار بیماری (DALY) و بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی را در مقایسه با کشورهایی که چنین سابقه‌ای ندارند، تجربه کردند.

علی‌رغم پیشرفت در کاهش بار بیماری‌های قلبی‌عروقی در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه، این بیماری‌ها همچنان یک معضل بزرگ سلامت عمومی محسوب می‌شوند، به‌ویژه به دلیل تفاوت‌های قابل‌توجه میان دو جنس و عوامل اجتماعی-اقتصادی گوناگون. این مطالعه بر ضرورت مداخلات هدفمند برای رسیدگی به این نابرابری‌ها و عوامل اجتماعی-اقتصادی تأکید می‌کند.