مرور سیستماتیک و فراتحلیل کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده
اثرات مکمل زعفران (Crocus sativus L) بر شاخص‌های کاردیو-متابولیک در بیماران دیابتی و پیش‌دیابتی دارای اضافه وزن
دیابت ملیتوس (DM) یک بیماری متابولیک شایع است که یک چالش عمده برای سلامت عمومی محسوب می‌شود و تأثیر قابل توجهی بر رفاه انسانی و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی دارد. تخمین زده می‌شود که حدود 530 میلیون بزرگسال در سراسر جهان به دیابت مبتلا باشند، که این میزان نمایانگر شیوع جهانی 10.5 درصد در میان بزرگسالان 20 تا 79 ساله است. بر اساس سیستم نظارت دیابت مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، حدود 37.3 میلیون نفر (11.3 درصد) از بزرگسالان در سال 2022 در پایگاه‌های داده ملی مبتلا به دیابت تشخیص داده شده‌اند. دیابت به تنهایی مسئول بیش از 1 میلیون مرگ در سال است و نهمین علت اصلی مرگ‌ومیر محسوب می‌شود.
استفاده از داروهای گیاهی برای درمان بیماری‌های مختلف سابقه‌ای طولانی در مناطق مختلف جهان دارد. مکمل‌های گیاهی به طور فزاینده‌ای به عنوان درمان‌های جایگزین مورد بررسی قرار می‌گیرند و شواهد بیشتری از استفاده آن‌ها در مدیریت دیابت حمایت می‌کند. داروها و گیاهان مختلفی می‌توانند شاخص‌های گلیسمیک و دیگر نشانگرهای متابولیک را در بیماران پیش‌دیابتی و مبتلا به دیابت نوع 2 مدیریت کنند. برای مثال، مطالعه‌ای بر روی بامیه نشان داد که این گیاه می‌تواند قند خون ناشتا را بهبود بخشد، اما تأثیری بر هموگلوبین گلیکوزیله نداشت، که محدودیت‌های احتمالی بامیه در این گروه از بیماران را نشان می‌دهد و نیاز به بررسی گیاهان دیگری مانند زعفران را برجسته می‌کند.
در سال‌های اخیر، علاقه‌مندی به اثرات درمانی ترکیبات طبیعی، به ویژه داروهای گیاهی، در مدیریت و بهبود نتایج بیماران مبتلا به دیابت افزایش یافته است. در میان این درمان‌های طبیعی، زعفران به دلیل اثرات امیدوارکننده آن بر کنترل گلیسمیک توجه زیادی را به خود جلب کرده است. زعفران غنی از ترکیبات زیست‌فعال مانند کروکین، کروکتین و سافرانال است که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و کاهنده قند خون هستند و می‌توانند در اثرات درمانی زعفران در دیابت مؤثر باشند. آزمایش‌ها و مطالعات بالینی در محیط‌های آزمایشگاهی و بر روی حیوانات خواص ضد دیابتی، هیپولیپیدمیک و ضد فشار خون زعفران را نشان داده‌اند.
مطالعات بالینی متعددی برای بررسی مزایای بالقوه مکمل زعفران در مدیریت دیابت نوع 2 انجام شده است. این مطالعات نشان داده‌اند که مکمل زعفران می‌تواند کنترل گلیسمیک را با کاهش علائم T2DM بهبود بخشد. علاوه بر این، مکمل زعفران در تنظیم FBS و HbA1c در بیماران مبتلا به T2DM مؤثر بوده است. مکمل زعفران همچنین با اثرات مفیدی بر پارامترهای پروفایل لیپیدی شامل کلسترول کل (TC)، تری‌گلیسیرید (TG)، لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) که از عوامل خطر بیماری‌های قلبی-عروقی در افراد دیابتی هستند، همراه بوده است.
اگرچه کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده (RCTs) اخیر تأثیر زعفران بر شاخص‌های کاردیو-متابولیک در افراد مبتلا به دیابت و پیش‌دیابت را بررسی کرده‌اند، اما مقالات و مطالعات این حوزه با تفاوت‌های اندازه نمونه‌ها و نتایج ناهماهنگ، از جمله یافته‌های مثبت، منفی و غیرمعنی‌دار، مشخص شده است. با این حال، یک شکاف قابل توجه همچنان باقی است. پرداختن به این شکاف می‌تواند نتیجه‌گیری‌های قطعی‌تر و توصیه‌های عملی‌تری برای کاربرد بالینی ارائه دهد. برای بررسی این موارد مهدی کریم و همکاران یک مرور سیستماتیک و فراتحلیل جامع انجام دادند که شامل جمع‌آوری داده‌ها برای رفع این تناقضات به‌طور مؤثر باشد. این مطالعه با هدف بررسی این تحقیقات و بررسی تأثیر بالقوه مصرف زعفران بر شاخص‌های کاردیو-متابولیک در بیماران دیابتی و پیش‌دیابتی دارای اضافه وزن طراحی شد.
یک مرور سیستماتیک جامع و فراتحلیل که شامل جستجو در پایگاه‌های PubMed، Scopus، Web of Science، Embase و Google Scholar برای تمامی مطالعات مرتبط منتشرشده تا 20 آوریل 2024 بود انجام شد. تفاوت میانگین‌های وزنی (WMD) یا استانداردشده (SMD) و بازه‌های اطمینان 95 درصد (95% CI) برای نتایج استخراج شدند و فراتحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزار R انجام شدند.
از میان مطالعات غربال‌شده، 15 RCTs برای ورود به مرور سیستماتیک و فراتحلیل انتخاب شدند. این مطالعات در مجموع شامل 869 شرکت‌کننده بودند که 438 نفر در گروه مداخله و 431 نفر در گروه کنترل قرار داشتند.
نتایج این مطالعه که در سال 2024 در مجله Diabetology & Metabolic Syndrome به چاپ رسید نشان داد که مکمل زعفران تغییرات معنی‌داری در موارد زیر ایجاد کرده است:
- قند خون ناشتا (FBS): (MD: −8.75 mg/dL، 95% CI: [−14.75؛ −2.76]، P < 0.01)
- هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1C): (MD: −0.34%، 95% CI: [−0.39؛ −0.9]، P < 0.01)
- تری‌گلیسیرید (TG): (MD: −13.28 mg/dL، 95% CI: [−22.82؛ −3.75]، P < 0.01)
- فشار خون سیستولیک (SBP): (MD: −5.33 mmHg، 95% CI: [−8.99–1.67]، P = 0.04)
- فشار خون دیاستولیک (DBP): (MD: −1.02 mmHg، 95% CI: [−3.91؛ 1.86]، P = 0.03)
- آلانین آمینوترانسفراز (AST): (MD: −1.32 IU/L، 95% CI: [−1.72؛ −0.93]، P < 0.01)
با این حال، تأثیر معنی‌داری بر موارد زیر مشاهده نشد:
- ترشح انسولین (MD: −0.15 µU/ml، 95% CI: [−2.17؛ 1.87]، P = 0.88)
- شاخص HOMA (MD: −0.35%، 95% CI: [−1.34؛ 0.63]، P = 0.48)
- کلسترول کل (TC): (MD: −4.86 mg/dL، 95% CI: [−9.81–0.09]، P = 0.54)
- HDL: (MD: 0.18 mg/dL، 95% CI: [−0.93؛ 1.29] ، P = 0.74)
- LDL: (MD: −1.77 mg/dL، 95% CI: [−5.99–2.45] ، P = 0.41)
- TNF-α: (MD: −0.34 pg/mL، 95% CI: [−0.99–0.30] ، P = 0.29)
- کراتینین (Cr): (MD: 2.83 mg/dL، 95% CI: [2.29؛ 3.37]، P = 0.31)
- نیتروژن اوره خون (BUN): (MD: −0.44 mg/dL، 95% CI: [−1.43؛ 0.55]، P = 0.38)
زعفران ممکن است برخی از شاخص‌های کاردیو-متابولیک را در بیماران دیابتی یا پیش‌دیابتی دارای اضافه وزن بهبود بخشد، از جمله کاهش قابل توجه در FBS، HbA1C، TG، SBP وAST. با این حال، تأثیر معنی‌داری بر HDL، TC، LDL، ترشح انسولین، HOMA، DBP، TNF-α، ALT، کراتینین یا BUN مشاهده نشد. تحقیقات بیشتری با تعداد بیشتری از کارآزمایی‌ها و دوره‌های پیگیری طولانی‌تر برای تأیید و گسترش این یافته‌ها مورد نیاز است.
ارسال نظر