نقش رژیم بدون گلوتن بر سطح HbA1c در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ و بیماری سلیاک
بیماری سلیاک (CD) یک بیماری التهابی است که روده کوچک را تحت تاثیر قرار داده و باعث اختلال در جذب مواد معدنی، مواد مغذی و ویتامین‌ها به دلیل حساسیت به گلوتن موجود در غلات می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که عوامل محیطی و ژنتیکی در پاتوژنز این بیماری نقش دارند. طبق تحقیقات مختلف، شیوع CD در سراسر جهان نزدیک به %۱ است. علائم رایج CD شامل کاهش وزن، تأخیر در رشد، کم‌خونی، پوکی استخوان، اختلال در جذب، یبوست مزمن و درد شکمی است؛ با این حال، برخی بیماران ممکن است بدون علائم کلاسیک یا حتی بدون علامت باشند (سلیاک خاموش). تشخیص و درمان زودهنگام CD در دوران کودکی برای پیشگیری از کوتاهی قد در بزرگسالی اهمیت دارد.
دیابت نوع ۱ (T1DM) یک بیماری مزمن است که در کودکان شایع بوده و به دلیل تخریب سلول‌های β به عنوان یک بیماری خودایمنی شناخته می‌شود و منجر به کمبود مطلق انسولین می‌گردد. به دلیل عوامل ژنتیکی مشترک و ماهیت خودایمنی این بیماری‌ها، CD ممکن است در بیماران مبتلا به T1DM بیشتر از جمعیت عمومی رخ دهد. یک مطالعه گسترده روی 26,504 بیمار مبتلا به T1DM نشان داد که شیوع CD در کودکان دیابتی 6% است که شش برابر بیشتر از شیوع CD به تنهایی است. مطالعه دیگری شیوع CD در بیماران دیابتی را حدود 4% گزارش کرده است، با شیوع بالاتر در آسیا (6.53%) نسبت به ایالات متحده.
در بیماران مبتلا به T1DM، CD اغلب به صورت غیرکلاسیک یا خاموش ظاهر می‌شود. بر اساس دستورالعمل‌های انجمن اروپایی گوارش، کبد و تغذیه کودکان (ESPGHAN) ، کودکان و نوجوانان بدون علامت که در معرض خطر CD قرار دارند، مانند بیماران T1DM، باید از نظر CD آزمایش شوند.
داده‌های محدودی در مورد سطح HbA1c در نوجوانان با دیابت نوع ۱ و CD هم‌زمان وجود دارد. برخی مطالعات سطح HbA1c بالاتری را در بیماران مبتلا به هر دو بیماری گزارش کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر تفاوتی مشاهده نکرده‌اند. تعداد کمی از مطالعات به مقایسه HbA1c در کودکان و نوجوانان دیابتی با CD که تحت درمان بدون گلوتن هستند، پرداخته‌اند. به همین منظور هدیه صانعی‌فرد و همکاران مطالعه‌ای مقطعی، برای بررسی نقش رژیم بدون گلوتن بر سطح HbA1c در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ و بیماری سلیاک بین ژانویه ۲۰۱۳ تا ژانویه ۲۰۱۹ انجام دادند. در این مطالعه، ۱۷۴ کودک مبتلا به T1DM(۹۳ دختر و ۸۱ پسر) ارزیابی شدند. بیماری CD در ۱۸ مورد از ۱۷۴ کودک تشخیص داده شد. درصدهای قد و وزن تفاوت معناداری بین کودکان مبتلا به CD و غیر مبتلا نشان دادند. میانگین HbA1c در گروه مبتلا به سلیاک قبل از درمان با رژیم بدون گلوتن برابر با ۸.۶۱ بود. سطح HbA1c شش و دوازده ماه پس از شروع GFD به ترتیب ۸.۳۲ و ۸.۳۷ بود اما تغییر معناداری در سطح HbA1c قبل و بعد از درمان مشاهده نشد.
نتایج این مطالعه که در مجله‌ی International Journal of Endocrinology and Metabolism در سال 2024 به چاپ رسید نشان داد که بیماران مبتلا به سلیاک به طور معنی‌داری قد و وزن کمتری دارند، اما BMI آن‌ها مشابه بیماران غیر مبتلا است. همچنین، رژیم بدون گلوتن تأثیری بر سطح HbA1c نداشت. در این گروه از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱، ویژگی‌های هیستوپاتولوژیک سازگار با سلیاک در ۱۰.۴۰٪ از بیماران مشاهده شد. طبق اندازه‌گیری‌های HbA1c در بیماران مبتلا به سلیاک، تغییرات معناداری قبل و بعد از GFD مشاهده نشد. این یافته نشان می‌دهد که درمان CD تأثیر قابل توجهی بر سطح HbA1c ندارد. تأثیر درمان GFD بر پارامترهای متابولیک مانند HbA1c همچنان مورد اختلاف است. شیوع اپیزودهای هیپوگلیسمی، کنترل ضعیف قند خون و سطوح غیرقابل پیش‌بینی گلوکز در کودکان دیابتی مبتلا به CD بیشتر است. احتمال بروز اپیزودهای هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی در بیمارانی که هم‌زمان مبتلا به T1DM و CD هستند بیشتر است. مکانیسم هیپوگلیسمی-هایپرگلیسمی غیرقابل توضیح در این کودکان ممکن است به دلیل آنتروپاتی ایمنی یا دریافت ناکافی غذا به دلیل علائم گوارشی باشد. به نظر می‌رسد استفاده از سطح HbA1c به عنوان شاخص کنترل قند خون در بیماران مبتلا به T1DM و CD محدودیت‌هایی دارد. توصیه می‌شود که کنترل قند خون در بیماران دیابتی مبتلا به CD که با GFD درمان می‌شوند، با روش‌هایی مانند مانیتورینگ مداوم گلوکز (CGM) برای تعیین مدت زمان قند خون در محدوده هدف ارزیابی شود. این مطالعه دارای برخی محدودیت‌ها بود. ما آنتی‌بادی‌های خودایمنی برای تشخیص دیابت نوع ۱ در بیماران اندازه‌گیری نکردیم. علاوه بر این، دوز روزانه انسولین، سطوح روزانه قند خون یا تغییرپذیری گلوکز خون را محاسبه نکردیم.
ارسال نظر