lncRNA MALAT1 به‌عنوان نشانگر تشخیصی و پیش‌آگهی در سرطان‌های کولورکتال

تشخیص ضایعات پیش‌سرطانی و CRC در مراحل اولیه در افراد بدون علائم و با خطر متوسط، ضروری است. کولونوسکوپی به عنوان استاندارد طلایی برای غربالگری CRC در نظر گرفته می‌شود، زیرا توانایی تشخیص و برداشتن پولیپ‌های پیش‌سرطانی و تشخیص CRC در مراحل اولیه را دارد. با این حال، کولونوسکوپی با چالش‌هایی مانند تهاجمی بودن، خطرات مرتبط با روش، نیاز به آماده‌سازی گسترده روده، وابستگی نتایج به اپراتور و هزینه‌های بالا مواجه است که آن را کمتر مطلوب می‌سازد. علاوه بر این، سایر روش‌های غربالگری مانند بیومارکرهای سرمی که اخیراً برای تشخیص یا پایش پیشرفت CRC استفاده می‌شوند، حساسیت و اختصاصیت محدودی دارند که اثربخشی آن‌ها را برای غربالگری کاهش می‌دهد.

اگرچه درمان‌های CRC به طور قابل توجهی بهبود یافته است، میزان مرگ‌ومیر و بیماری‌زایی این بیماری همچنان بالاست. با توجه به این موارد، نیاز به اهداف درمانی جدید و بیومارکرهای غیرتهاجمی وجود دارد که بتوانند به سرعت بیماری را تشخیص دهند، پیش‌آگهی را بهبود بخشند و بار بیماری را کاهش دهند.

در سال‌های اخیر، محققان بیومارکرهایی مانند میکرو RNAها (miRNA) و RNAهای بلند غیرکدکننده (lncRNA) را برای تشخیص غیرتهاجمی سرطان، ارزیابی پیش‌آگهی و پایش پاسخ به درمان مطالعه کرده‌اند. lncRNAها نوعی مولکول RNA با طول بیش از 200 نوکلئوتید هستند که بخش بزرگی از  RNAهای غیرکدکننده را تشکیل می‌دهند و نقش‌های حیاتی در رشد سلولی و تومورزایی ایفا می‌کنند. این بیومارکرها نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند و می‌توانند به طور قابل توجهی دقت تشخیصی و پیش‌آگهی را برای بسیاری از انواع سرطان بهبود بخشند.

LncRNA متاستاز مرتبط با آدنوکارسینومای ریه (MALAT1) یکی از lncRNAهایی است که در تکثیر سلولی، آپوپتوز و مهاجرت نقش مهمی دارد. در سال 2003، بیان بیش از حد MALAT1 برای اولین بار در بافت‌های متاستاتیک بیماران مبتلا به سرطان ریه غیرسلولی کوچک کشف شد. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ارتباط مثبتی بین بیان بیش از حد MALAT1 و پیشرفت و متاستاز در بسیاری از تومورها، از جمله سرطان پستان، تخمدان، پروستات، بدخیمی‌های خونی، سارکوم، سرطان مثانه، معده، کارسینوم هپاتوسلولار، کارسینوم سلول سنگفرشی مری، کارسینوم سلول کلیوی و CRC وجود دارد.

MALAT1 از طریق فعال‌سازی مسیرهای سیگنالینگWnt/-catenin،ERK/MAPKوPI3K/AKTدر پیشرفت سرطان نقش دارد. این lncRNA با ترویج آنژیوژنز تومور، افزایش متاستاز سرطان، و مشارکت در ایمنی تومور، مقاومت به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی همراه است. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که MALAT1 از طریق هدف قرار دادن مسیرهای سیگنالینگ و  miRNAهای متعدد نقش مهمی در پاتوژنز CRC ایفا می‌کند.

با این حال، کاربرد بالینی MALAT1 در CRC هنوز به طور گسترده مورد بررسی قرار نگرفته است و محدودیت‌های مطالعات انجام‌شده با حجم نمونه کوچک، نتایج را متفاوت و غیرقابل اعتماد می‌سازد. به همین منظور مهدی مسرور و همکاران مطالعه ‌ای با هدف، ارائه یک مرجع مبتنی بر شواهد از طریق متاآنالیز ارزش تشخیصی و پیش‌آگهی بیان lncRNA MALAT1 در CRC انجام دادند.

یک مرور سیستماتیک بر روی مطالعات منتشر شده از ابتدای شروع به فعالیت پایگاه‌های داده تا 18 سپتامبر 2023 انجام شد. ارزش پیش‌آگهی و دقت تشخیصی بررسی شدند. علاوه بر این، ارتباط بین سطوح بیان MALAT1 و ویژگی‌های پاتولوژیک نیز مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل آماری با استفاده از بسته "meta" در نرم‌افزار R انجام شد.

در میان پارامترهای پاتولوژیک بررسی شده، بر اساس سه مطالعه شامل 51 مورد CRC متاستاتیک و 135 مورد CRC غیرمتاستاتیک، یک ارتباط آماری معنادار بین سطح بیان MALAT1 و متاستاز دوردست مشاهده شد، با نسبت شانس (OR) برابر با 16.0118.

سه مطالعه با 378 مورد بقای کلی را گزارش کردند که نسبت خطر تجمیعی (HR) آن برابر با 2.3854 بود. سه مطالعه شامل 436 مورد بقای بدون بیماری را گزارش کردند که HR تجمیعی آن برابر با 2.4772 بود. تمامی مطالعات پیش‌آگهی از نمونه‌های بافت تومور برای ارزیابی سطح بیان MALAT1 استفاده کردند. مطالعات تشخیصی مورد-شاهد شامل 126 مورد و 126 شاهد بودند و مقدار تجمیعی AUC برابر با 0.6173، حساسیت تجمیعی برابر با 0.675 و ویژگی تجمیعی برابر با 0.771 گزارش شد.

نتایج این مطالعه که در مجله‌ی PLOS ONE در سال 2024 به چاپ رسید نشان داد که بیان MALAT1 در سرطان کولورکتال ارتباط بالایی با متاستاز دوردست دارد و بر بقا و پیش‌آگهی تأثیرگذار است. MALAT1 همچنین می‌تواند به‌عنوان یک بیومارکر تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات آینده‌نگر بیشتری باید انجام شود تا پتانسیل MALAT1 برای تشخیص در مراحل اولیه CRC ارزیابی شود.