از ترومبوز تا تامپوناد

ترومبوز ورید ژوگولار داخلی، که به تشکیل ترومبوز درون‌لومینال اطلاق می‌شود، معمولاً با عوامل خطر پروترومبوتیک ارثی یا اکتسابی مانند استفاده از مواد مخدر تزریقی، جهش فاکتور V لیدن، بدخیمی‌ها، هورمون‌درمانی جایگزین، بی‌حرکتی، تروما و بارداری تحریک می‌شود. درمان اصلی برای ترومبوز وریدی، استفاده از ضدانعقادها با در نظر گرفتن خطر خونریزی است. بنابراین، باید خطرات و مزایای تجویز ضدانعقادها در بیماران مبتلا به ترومبوز وریدی همراه با PE با دقت ارزیابی شود.

ثابت شده است که COVID-19 می‌تواند مسیرهای التهابی را تحریک کرده و منجر به آسیب چندعضوی از جمله ریه، قلب و سطوح سروزی اطراف شود. یکی از تظاهرات غیرمعمول اما تهدیدکننده حیات COVID-19، تامپوناد است که به تجمع حاد مایع درون پریکارد اطلاق می‌شود. این وضعیت باعث افزایش فشار درون‌پریکاردی، اختلال در پرشدن قلب طی دیاستول و کاهش برون‌ده قلبی می‌شود که در نهایت به شوک منجر می‌گردد.

اگرچه به ندرت گزارش شده است، COVID-19 می‌تواند با علائم و نشانه‌های جداگانه PE ظاهر شود، اما ممکن است با سایر علائم این عفونت همراه باشد. تریاد تشخیصی تامپوناد (افت فشارخون با فشار نبض کاهش‌یافته، اتساع ورید ژوگولار (JVD) و صداهای قلبی خفه‌شدهگ) تظاهرات مشترکی با ترومبوز ورید ژوگولار (JVT) دارد، به‌ویژه برجسته شدن ورید ژوگولار گردن. بنابراین، خطر بالایی برای تشخیص و مدیریت اشتباه این عفونت وجود دارد که می‌تواند به نتایج نامطلوب و وخامت وضعیت بالینی بیمار منجر شود.

امین باقری و همکاران در مجله International Journal of Emergency Medicine در سال 2025، یک مورد آموزشی از PE وسیع ثانویه با COVID-19 را گزارش می‌کنند که با رکود وریدی اشتباه تشخیص داده شد و درمان نادرست شرایط را پیچیده‌تر کرده بود.

یک زن 83 ساله ایرانی به بخش اورژانس یک بیمارستان تخصصی قلب منتقل شد و از تورم گردن همراه با درد قفسه سینه و تنگی نفس شکایت داشت. بیمار پیش‌تر در یک مرکز محلی با ترومبوز ورید ژوگولار تشخیص داده شده بود و به دلیل شکایت اصلی تورم گردن، تحت سونوگرافی داپلر قرار گرفت و تشخیص تأیید شد. در پی آن، درمان با هپارین غیرکسر شده آغاز شد.

پس از 5 ساعت، با توجه به وخامت علائم و با تشخیص مشکوک COVID-19 بر اساس علائم و داده‌های آزمایشگاهی، سی‌تی اسکن قفسه سینه درخواست شد که نشان‌دهنده افیوژن شدید پریکارد بود. سپس، اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک تشخیص را تأیید کرد. بیمار بلافاصله به اتاق عمل منتقل شد و تحت عمل جراحی پریکاردیوتومی قرار گرفت. دوره پس از جراحی بدون عارضه بود و بیمار 5 روز بعد ترخیص شد.

بیماران مبتلا به عفونت‌های ویروسی، به‌ویژه COVID-19، در معرض خطر افیوژن‌های شدید پریکارد که تشخیص داده نمی‌شوند، قرار دارند. رکود وریدی در وریدهای ژوگولار به دلیل افیوژن پریکارد می‌تواند ترومبوآمبولی ورید ژوگولار را تقلید کند و منجر به تشخیص اشتباه شود. ازآنجاکه درمان ترومبوز می‌تواند تامپوناد را تشدید کرده و به ناپایداری همودینامیک و فروپاشی منجر شود، بررسی کافی پیش از شروع ضدانعقادها ضروری است.

تمایز بین ترومبوآمبولی وریدی و افیوژن پریکارد همیشه ساده نیست. بنابراین، مهم است که پزشکان قبل از استفاده از ضدانعقادها با انجام تشخیص‌های دقیق به سطح مناسبی از اطمینان در مورد تشخیص خود برسند. مدیریت نادرست با ضدانعقادها می‌تواند به عواقب فاجعه‌باری منجر شود. بنابراین، گرفتن شرح حال دقیق، انجام معاینه فیزیکی دقیق، و استفاده از روش‌های تشخیصی سریع و در دسترس می‌تواند از تأخیر در مدیریت قطعی جلوگیری کند.