بیماری‌های دریچه قلب یکی از مشکلات شایع قلبی است که گاهی نیاز به تعویض دریچه با پروتزهای مکانیکی یا بیولوژیکی دارد. این جراحی‌ها زندگی بسیاری را نجات می‌دهند، اما عارضه‌ای نادر و خطرناک به نام "ترومبوز دریچه‌ای" (لخته شدن روی دریچه) می‌تواند رخ دهد. این لخته ممکن است باعث تنگی نفس، سکته مغزی یا حتی مرگ شود. حالا، یک مطالعه ایرانی روی بیماران با تعویض دریچه آئورت یا میترال نشان داده که برخی ویژگی‌های پلاکت‌های خون – که سلول‌های کوچک مسئول لخته‌سازی هستند – می‌توانند این خطر را پیش‌بینی کنند.

این تحقیق، اطلاعات ۳۲۴ بیمار را از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰ بررسی کرد. از این تعداد، ۱۰۸ نفر دچار لخته دریچه‌ای شده بودند و ۲۱۶ نفر بدون مشکل بودند.

محققان سه ویژگی پلاکت را اندازه‌گیری کردند:

• میانگین حجم پلاکت (MPV): اندازه متوسط پلاکت‌ها.
• عرض توزیع پلاکت (PDW): نشان‌دهنده تنوع اندازه پلاکت‌ها (چقدر پلاکت‌ها از نظر اندازه متفاوت هستند).
• نسبت پلاکت‌های بزرگ (P-LCR): درصد پلاکت‌های بزرگ‌تر از حد معمول.

نتایج جالب بود: بیماران با لخته دریچه‌ای، PDW بالاتری داشتند. یعنی پلاکت‌هایشان اندازه‌های متنوع‌تری داشت که این تنوع با افزایش خطر لخته مرتبط است. حتی وقتی عوامل دیگری مثل سن، فیبریلاسیون دهلیزی (نامنظمی قلب) و سابقه جراحی بای‌پس را در نظر گرفتند، PDW همچنان یک پیش‌بینی‌کننده قوی بود. MPV هم کمی بالاتر بود، اما تفاوت آن چندان قوی نبود. P-LCR هیچ ارتباطی با خطر نشان نداد.

چرا این مهم است؟ پلاکت‌های بزرگ‌تر و متنوع‌تر فعال‌تر هستند و لخته تشکیل می‌دهند. این مطالعه اولین بار است که این ویژگی‌ها را در بیماران با دریچه مصنوعی بررسی می‌کند. نکته کاربردی: این اندازه‌گیری‌ها بخشی از آزمایش خون روتین (CBC) هستند و نیازی به تست‌های گران یا پیچیده نیست. پزشکان می‌توانند با چک کردن PDW و MPV، بیماران پرخطر را شناسایی کنند و مثلا آسپیرین یا داروهای ضدلخته بیشتری تجویز کنند تا از لخته جلوگیری شود.

البته این مطالعه محدودیت‌هایی دارد، مثل اینکه retrospective (بر اساس سوابق گذشته) بود و عوامل دیگری مثل سطح INR (نشان‌دهنده رقیق بودن خون) را کامل بررسی نکرد. محققان پیشنهاد می‌کنند مطالعات بزرگ‌تر و آینده‌نگر انجام شود تا این یافته‌ها تایید شود و شاید نشانگرهای التهابی دیگری هم اضافه شود.